Nacionalni dan bez duvana obeležava se svake godine 31. januara i ove godine pod sloganom: „365 dana bez duvana“.

Cigarete su najčešće korišćeni duvanski proizvod u velikom broju zemalja u svetu. Posledice pušenja cigareta rezultat su izlaganja organizma brojnim štetnim materijama putem upotrebe duvana i izloženosti duvanskom dimu iz okruženja. Duvanski dim iz cigareta sadrži preko 7000 različitih hemijskih jedinjenja među kojima je preko 250 jedinjenja opasnih po zdravlje kao što su cijanovodonik, ugljen-monoksid ili amonijak, a više od 70 hemijskih supstanci je kancerogeno.

Pušenje i izloženost duvanskom dimu (ali i nataloženom aerosolu u zatvorenom prostoru gde je dozvoljeno pušenje) predstavlja najštetniji faktor rizika u ponašanju, jer je istovremeno povezan sa 4 najčešće grupe hroničnih nezaraznih bolesti – kardiovaskularnim i cerebrovaskularnim bolestima, malignim bolestima – rak (pluća, usana, usne šupljine i ždrela, grkljana, jednjaka, želuca, debelog creva, jetre, gušterače, bubrega, mokraćne bešike, mokraćnih puteva, grlića materice, krvi – akutna mijeloidna leukemija…), hroničnim opstruktivnim bolestima pluća (hronični bronhitis i emfizem) i dijabetesom. Takođe, opisane su brojne posledice pušenja i izloženosti duvanskom dimu po: reproduktivno zdravlje (smanjena sposobnost začeća kod oba pola); zdravlje trudnoće (češće odlubljivanje placente, vanmaterična trudnoća, spontani pobačaj…); zdravlje ploda i novorođenčadi (mrtvorođenost, smanjena telesna masa i obim glave, rascep nepca, iznenadna smrt odojčeda – SIDS…); zdravlje i razvojne karakteristike dece (češće upale srednjeg uva, astma, alergije, smanjenje školskih postignuća…).

Rezultati poslednjeg Istraživanja zdravlja stanovništva Srbije iz 2019. godine pokazuju da u je u našoj zemlji pušilo 31,9% stanovnika Srbije starijih od 15 godina. Najveći broj pušača nalazi se u starosnoj grupi 45 – 54 godine, njih 41,3%, ali zabrinjava podatak da čak 14,4% ukupnog broja pušača u našoj zemlji pripada populaciji starosti između 15 i 19 godina, što odgovara srednjoškolskom periodu.

Pušenje među adolescentima u Srbiji (poslednji podaci na reprezentativnom uzorku)

Prema najnovijem istraživanju HBSC Serbia (Health Behaviour in School-Aged Children), među učenicima V i VII razreda osnovne škole i I razreda srednje škole u Srbiji u 2022. godini:

– Cigarete je bar jednom tokom života pušilo 15,1% učenika (14,5% dečaka i 15,6% devojčica) V i VII razreda osnovne škole i I razreda srednje škole;

– Svaki deseti učenik V i VII razreda osnovne škole i I razreda srednje škole puši cigarete (10,2%), sa razlikama u odnosu na uzrast.

– Elektronske cigarete bar jednom tokom života probao je svaki peti učenik (20,8%) V i VII razreda osnovne škole i I razreda srednje škole (19,7% dečaka i 18,4% devojčica), sa najvećom učestalošću među dečacima prvog razreda srednjih škola (30,6%)

– Svaki 5. učenik I razreda srednjih škola (19,9%), prema kriterijumima definisanim istraživanjem, spada u korisnike elektronskih cigareta.

Odvikavanje od pušenja se može sprovoditi na nakoliko načina:

1) Bihejvioralne metode:

Samoodvikavanje;Savetovališta (bihevioralni pristup):– sa individualnim pristupom;– sa grupnim pristupom: po petodnevnom planu (po metodu Mekfarlanda i Folkenberga) besplatno u nekim domovima zdravlja (Novi Sad, Zrenjanin“) i ZJZ Subotica ili metod „7 koraka do promene“ (po metodu Prohaska i diClemente);– telefonski ili internet.2) Farmakološke metode: nikotin-zamenska terapija i nenikotinski lekovi (bupropion i citizin);

3) Kombinovane metode.

Nikotinski duvanski proizvodi nisu farmaceutski proizvodi i ne mogu se koristiti za pomoć u odvikavanju!

O merama kontrole duvana

SZO je nakon pokretanja Okvirne konvencije o kontroli duvana SZO i prvih rezultata evaluacija mera koje ona predlaže, 2008. godine razvila i predložila zemljama potpisnicama konvencije politički paket mera, svrstanih u 6 strategija, čiji akronim je poznat pod nazivom „empauer“ (MPOWER):

– Monitor – Praćenje učestalosti pušenja i preventivnih politika;

– Protect – Zaštita ljudi od duvanskog dima na javnim mestima;

– Offer – Obezbeđenje pomoći za odvikavanje od pušenja:

– Warn – Upozoravanja na opasnosti od duvana (putem slikovnih upozorenja na pakovanjima duvanskih proizvoda i mas-medijskih kamanja);

– Enforce – Osnaživanje zabrane reklamiranja, promocije i sponzorisanja duvanskih proizvoda i

– Raise – Povećanja poreza na duvanske proizvode.

Naša zemlja primenjuje sve grupe mera kontrole duvana ali postoje značajna područja unapređenja, naročito kada su u pitanju:

– povećanje akciza na cigarete;

– bolja regulacija nikotinskih i nenikotinskih proizvoda za inhaliranje;

– razvoj nacionalnih kampanja za prevenciju pušenja u dovoljnom trajanju, sa vidljivošću na nacionalnim frekvencijama medija, za različite ciljne grupe;

– uvođenje potpune zaštite stanovništva od izloženosti duvanskom dimu u ugostiteljskim objektima i na otvorenim prostorima za zabavu i rekreaciju (parkovi, plaže i sl);

– uvođenje bezličnih pakovanja cigareta (bez robnog znaka);

– bolja kontrola zabrane prodaje maloletnicima;

– bolja kontrola zabrane pušenja na javnim mestima;

– bolja kontrola zabrane oglašavanja duvanskih proizvoda i zabrane promocije i sponzorstava od strane duvanske industrije;

– bolje regulisanje direktnog i indirektnog reklamiranja na društvenim medijima i promocije na zabavnim i kulturnim manifestacijama;

– obezbeđenje savetovanja u svim domovima zdravlja i farmakoterapije za odvikavanje o trošku RFZO.

Izvor: izjzv.org.rs